Nieuwe Houttuinen, Amsterdam

opdrachtgever: Ymere Amsterdam
adres: Nieuwe Houttuinen, Amsterdam
opgeleverd: februari 2013

Het project ‘Nieuwe Houttuinen’ ligt in de Haarlemmerbuurt, aan Tussen de Bogen en de Nieuwe Houttuinen in het centrum van Amsterdam. Dit woningbouwproject, bestaande uit 75 woningen, is in 1978, als één van de eerste stadsvernieuwingsprojecten in het centrum van Amsterdam, ontworpen door Herman Hertzberger en in de jaren 1980-1982 gebouwd. Het betekende tevens het eind van een stedenbouwkundige visie waarin grote doorbraken zouden moeten plaatsvinden voor de afwikkeling van het autoverkeer.

Bewoners uit deze buurt en iets later in de Nieuwmarktbuurt verzetten zich hier met hand en tand tegen en wisten deze plannen af te stoppen. In overleg met alle partijen is besloten tot een ‘restauratieve’ aanpak, d.w.z. dat zoveel mogelijk de architectonische uitgangspunten en detailleringen gehandhaafd blijven. Het project was toe aan een ingrijpende verbetering. In de woningen is niet zoveel gebeurd. Er is vloerisolatie aangebracht, de woningen zijn voorzien van mechanische ventilatie en de groepenkasten zijn uitgebreid. Met de gevels was veel meer aan de hand. Het was opvallend dat het gevelmetselwerk op veel plakken lang nat bleef en dat er op een aantal plaatsen vochtdoorslag plaatsvond. Na onderzoek bleek dat dit veroorzaakt werd door uitgezakte spouwisolatieplaten van glaswol. Bijzonder was de ontdekking van de aanwezigheid van asbest in de beglazingskit. Al deze bevindingen hebben geleid tot de beslissing om het gehele gemetselde buitenblad inclusief de buitenkozijnen te verwijderen en te vervangen door een nieuw gemetseld buitenblad en nieuwe houten kozijnen. Hiermee werd wel op de grens gebalanceerd van wat bewoners aangedaan kan worden in een bewoonde situatie.
De gevels aan tussen de bogen, gelegen aan een drukke weg en aan spoorlijnen, zijn voorzien van geluidwerende beglazing en suskasten. Ook de dakbedekkingen zijn vernieuwd en voorzien van een groen sedumdak. Aan de Nieuwe Houttuinen worden de grote balkons gedragen door metselwerk penanten, gevuld met beton. dit metselwerk kon dus niet vervangen worden. het verschil met het nieuw aangebrachte gevelmetselwerk was echter zo groot, dat besloten is de gehele draagconstructie te stukadoren.

De kunstenares Jasmijn Visser heeft van Ymere de opdracht gekregen om hierop een kunstwerk te realiseren. Zij omschrijft haar concept als volgt: ‘Deze verschillende associaties met de klassieke oudheid komen terug in details van het ontwerp. de kunsttoepassing, bestaande uit een lijntekening in twee tonen, zal zich eerst om de kolom vormen als entablement en zich per penant zo vervormen dat ze zich langzaam als poortvorm om de trappen vlecht. hierbij worden de ingangen van de woningen extra benadrukt. Het centrum van deze transformatie is het midden van de wijk, wat het punt is waarbij je de complete straat en de gehele tekening kunt overzien. de tekening is zo ontwikkeld dat elk onderdeel van de penant/kolomcombinatie zich apart evolueert (zowel aan de voorzijdes als linker –en rechterzijdes), maar tegelijkertijd onderdeel uitmaakt van een overkoepelende transformatie. Door de wetmatigheid van de rij kolommen is er een mogelijkheid vormen in een ritme te herhalen en te evolueren, deze zijn aspecten zijn essentiële onderdelen van mijn werk.’